Do đó, dù có nhiều lợi thế và làm ăn hiệu quả nhưng nhiều HTX vì thiếu vốn mà không đủ tiềm lực tiếp cận công nghệ cao. Hiện, các HTX rất mong đợi vào nguồn vốn vay từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX các tỉnh, thành phố.

Khơi dậy tiềm năng từ vốn hỗ trợ

Kể từ khi thành lập và đi vào hoạt động vào năm 2010, HTX chăn nuôi Hoàng Châu, xã Kỳ Bắc, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh luôn nhận được sự hỗ trợ tích cực từ Liên minh HTX tỉnh Hà Tĩnh, đặc biệt là sự hỗ trợ tích cực của Liên minh HTX Việt Nam.

Năm 2013, HTX chăn nuôi Hoàng Châu chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012. Kể từ đó đến nay, HTX đã 2 lần được Quỹ hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam cho vay vốn ưu đãi với số tiền 7 tỷ đồng vào năm 2012 và 2017.

Bà Trần Thị Châu, Giám đốc HTX chăn nuôi Hoàng Châu cho biết, ngoài hơn 24 ha diện tích chuồng trại chăn nuôi, từ nguồn vốn vay của Quỹ hỗ trợ phát triển HTX, HTX tiếp tục đầu tư xây dựng trang trại chăn nuôi công nghệ cao, chuồng trại khép kín, khu xử lý phân, nước thải đảm bảo đúng quy định với 4 dãy nhà, 8 dãy chuồng trên diện tích 5 ha.

Từ nguồn vốn vay của Quỹ hỗ trợ phát triển HTX, HTX Hoàng Châu tiếp tục đầu tư xây dựng trang trại chăn nuôi công nghệ cao (Ảnh:TL)

“Qua 10 năm đi vào hoạt động với sự tham gia của 10 thành viên, bình quân thu nhập của mỗi thành viên đạt từ 200 - 250 triệu đồng/năm, tạo việc làm cho 20 lao động thường xuyên với thu nhập từ 7 - 10 triệu đồng/tháng. Đến nay, HTX đã phát triển với quy mô trang trại lên 350 con lợn nái cấp ông bà, 6.000 con lợn giống và 1.000 con lợn thương phẩm. Việc triển khai các mô hình chăn nuôi lợn theo hướng liên kết “4 nhà” đã góp phần nâng cao đời sống cho bà con nhân dân, chuyển hình thức chăn nuôi từ quy mô nhỏ lẻ sang chăn nuôi tập trung theo hướng sản xuất hàng hóa”, bà Châu phấn khởi cho biết.

Cũng được vay vốn từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX để phục vụ mục đích sản xuất kinh doanh, HTX tiểu thủ công nghiệp Mai Hồng, thị trấn Phú Thái, huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương, đã có thêm nguồn lực để đẩy mạnh sản xuất.

Ông Trần Văn Thụ, Giám đốc HTX Mai Hồng cho biết, HTX thời gian đầu, HTX gặp khó khăn về vốn để phát triển sản xuất. Bên cạnh đó, việc tiếp cận vốn từ các ngân hàng thương mại cũng gặp khó khăn vì HTX không có tài sản thế chấp, không có sổ đỏ...

“Năm 2016, HTX được Quỹ hỗ trợ phát triển HTX Trung ương cho vay 700 triệu đồng để phát triển sản xuất, chúng tôi như “hạn hán gặp mưa rào”. Đây là cơ hội để các thành viên HTX tập trung đoàn kết, phát huy sức mạnh của các thành viên chung tay thúc đẩy phát triển của HTX. Kể từ đó đến nay, cả 8 thành viên của HTX đã từng bước phát triển ổn định. 4 năm qua, chúng tôi đã xây dựng được nguồn vốn điều lệ 3 tỷ đồng. Ngoài tạo việc làm cho 10 lao động địa phương, HTX cũng đào tạo 15 lao động có tay nghề giỏi, đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho 3 lao động là người khuyết tật”, ông Thụ cho biết.

Có thể thấy, sự xuất hiện của Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX như một làn gió mới mang lại hy vọng cho các HTX. Tuy nhiên, kênh vốn quan trọng này cũng gặp phải những khó khăn nhất định, đó là sự eo hẹp về nguồn lực.

Gỡ khó về nguồn lực vốn vay

HTX chăn nuôi Hoàng Châu và HTX tiểu thủ công nghiệp Mai Hồng là những ví dụ điển hình về việc được tạo thuận lợi trong việc vay vốn từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX. Trong khi thực tế, phần lớn HTX luôn trong tình trạng “khát vốn” và rất khó tiếp cận. Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến khó khăn trong việc mở rộng sản xuất, phát triển bền vững và cần có thêm những hỗ trợ kịp thời, mạnh mẽ từ các nguồn lực xã hội, nhất là nguồn vốn từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX.

Theo Giám đốc Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX Phạm Công Bằng, hiện nay, cả nước đã có 51 Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX các tỉnh, thành phố được thành lập, trong đó 1 Quỹ HTX trung ương và 50 Quỹ HTX địa phương, tổng số vốn hoạt động là 1.470 tỷ 509 triệu đồng. Từ nguồn vốn này đã cho 5.730 lượt HTX và 607.837 lượt tổ hợp tác, thành viên, người lao động của HTX vay vốn.

Các HTX rất mong chờ tiếp cận được nguồn vốn vay từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX (Ảnh: TL)

Tuy nhiên, nhìn nhận một cách thực tế khách quan, dù rất nhiều HTX có nhu cầu vay vốn để phát triển sản xuất, kinh doanh nhưng Quỹ gần như không đủ lực để cho vay mà chỉ đợi thu hồi gốc mới cho vay tiếp... chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ, quá thấp so với nhu cầu. Đặc biệt, một số Quỹ HTX còn hạn chế, nguồn vốn hoạt động thấp, chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Có Quỹ HTX địa phương được thành lập nhưng không được ngân sách tỉnh bố trí vốn điều lệ như Quỹ HTX tỉnh Khánh Hoà hoặc bố trí vốn điều lệ quá ít như Quỹ HTX tỉnh Ninh Bình (số tiền 500 triệu đồng). 

“Hiện, cả nước có khoảng 20% các HTX có khả năng tự lực vốn. Trong đó, chỉ khoảng 0,5% trong tổng số hơn 24.000 HTX có khả năng đủ điều kiện tiếp cận vốn từ những tổ chức tín dụng, ngân hàng thương mại. Nguyên nhân là do các HTX không có tài sản để thế chấp, cầm cố khi vay vốn. Một số HTX có giấy tờ chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản, nhưng cũng không được ngân hàng cho vay vốn vì không bảo đảm tính pháp lý. Thiếu tài sản bảo đảm, nhiều HTX cũng không đủ khả năng xây dựng phương án kinh doanh, dự án đầu tư khả thi và hiệu quả mà phần lớn vẫn dựa vào tư vấn, hỗ trợ của hệ thống Liên minh HTX”, ông Phạm Công Bằng cho biết.

Những khó khăn này cho thấy, việc thực hiện chỉ đạo của văn bản số 13800/VPC KTTH ngày 27/12/2017 của Văn phòng Chính phủ để xây dựng Nghị định quy định về thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ hỗ trợ phát triển HTX là rất cần thiết. 

Bộ Tài chính đã chủ trì phối hợp với Liên minh HTX Việt Nam và các Bộ, ngành liên quan xây dựng dự thảo Nghị định quy định về thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ HTX. Hiện, Bộ Tài chính đã hoàn thiện dự thảo lấy ý kiến các Bộ, ngành, UBND tỉnh, thành phố, các Quỹ HTX và ý kiến công chúng. Trên cơ sở tổng hợp ý kiến tham gia của các đơn vị nêu trên, Bộ Tài chính sẽ hoàn thiện dự thảo Nghị định, gửi lấy ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp trước khi trình Chính phủ xem xét ban hành. 

Có thể thấy, vốn đang là nút thắt lớn nhất của HTX để củng cố hoạt động và mở rộng sản xuất, kinh doanh. Sự chung tay hỗ trợ từ Nhà nước để tăng thêm nguồn lực từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX, tạo cơ hội cho các HTX tăng trưởng bền vững được coi là một giải pháp cần thiết lúc này.